کم کاری تیروئید زمانی در بدن شما دیده می‌شود که غده تیروئید،هورمون‌های مورد نیاز و ضروری بدن را تولید نمی‌کند. کم کاری تیروئید شاید در ابتدای بیماری علائم خاصی از خود نشان ندهد ولی با گذر زمان اگر اقدامات پزشکی لازم انجام نشود، کم‌کم مشکلات سلامتی زیادی مثل چاقی، درد مفاصل، ناباروری و حتی بیماری قلبی ایجاد می‌کند.
امروزه آزمایش‌های بسیار ساده و معتبری برای تشخیص کم کاری تیروئید وجود دارد. یکی از راه‌های درمان استفاده از هورمون‌های مصنوعی است که راهی ساده، ایمن و تأثیر گذار بوده و پزشک به راحتی مقدار دوز مصرفی را پیدا می‌کند.
تیروئید تولید هورمون‌های ضروری را بر عهده دارد.
علائم کم کاری تیروئيد:
علائم کم کاری تیروئید با توجه به میزان کمبود هورمون در بدن، در طی گذر زمان خود را نشان می‌دهد. همان طور که گفته شد علائمی مانند خستگی و یا کاهش وزن در ابتدای بیماری بسیار نامحسوس است و امکان دارد شما این علائم را نشانه‌هایی از پیری تصور کنید. اما با پیشرفت کم کاری تیروئید علائم بیشتر شده و شما متوجه تغییرات شدید در بدن خود می‌شوید.
علائم و نشانه‌های کم کاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- حساس شدن به هوای سرد
- کاهش وزن
- صورت پف کرده
- تغییرات صدا
- ضعف عضلات
- بالا رفتن سطح کلسترول خون
- سفتی و دردهای عضلانی
- درد، خشکی و تورم مفاصل
- سخت و دردناک شدن دوره‌های قاعدگی
- نازک و شکننده شدن موها
- کند شدن ضربان قلب
- افسردگی
- کاهش قدرت حافظه
- بزرگ شدن غده تیروئید(گواتر)
کم کاری تیروئید در نوزادان:
گرچه کم کاری تیروئید در بانوان میان‌سال و یا سال‌خورده بیشتر دیده می‌شود، اما به دلیل بعضی شرایط خاص ممکن است برخی نوزادان هم به این بیماری مبتلا شوند. برخی نوزادان بدون داشتن غده تیروئید متولد می‌شوند و یا اگر غده تیروئید داشته باشند، این غده کار نمی‌کند و هورمون‌های مورد نیاز بدن را تولید نمی‌کند. اگر غده تیروئید از کار افتاد باشد، مشکلات زیر در کودکان بروز می‌کند:
- زردی پوست و سفید شدن چشم‌ها(زردی)، در بیشتر موادر این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کبد نمی٬تواند بیلی‌روبین را متابولیز کند، بیلی‌روبین ماده‌ایست که هنگام بازیابی گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید و اگر تجزیه نشده و به چرخه تولید برنگردد بیماری زردی را ایجاد می‌کند.
- مشکل شدن تنفس
- گریه‌های بی‌مورد و ناگهانی
- فتق ناف
با پیشرفت بیماری در نوزادان، رشد طبیعی آنها مختل شده و با مشکلات زیادی از جمله موارد زیر مواجه می‌شوند:
- یبوست
- ضعف عضلانی شدید
- خواب آلودگی بیش از حد
نکته مهم در مورد نوزادانی که دچار کم کاری تیروئید هستند، مسئله درمان آنها است، اگر به موقع درمان نشوند، حتی موارد بسیار ضعیف کم کاری میتواند منجر به عقب ماندگی ذهنی و جسمی نوزادان شود.
بیماری کم کاری تیروئید در کودکان هم اتفاق می‌افتد
کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان:
در حالت عمومی علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان با بزرگسالان یکسان است، اما ممکن است آنها نشانه‌های دیگری را در خود حس کنند:
- رشد کم، که میتواند منجر به کوتاهی قد شود.
- تأخیر در رشد دندان‌های دائمی آنها
- به تأخیر افتادن سم بلوغ
- رشد ذهنی ضعیف
دلایل بیماری‌های تیروئید:
زمانی که غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را به مقدار کافی تولید نکند، تعادل مواد شیمیایی در بدن از بین رفته و علت آن میتواند عواملی مثل بیماری‌های خود ایمنی، پرکاری تیروئید، پرتو درمانی، جراحی تیروئید و مصرف بعضی از داروهای خاص باشد.
غده تیروئید کوچک و شکلی پروانه‌ای دارد،و دقیقا جلوی گردن و زیر خرخره واقع شده است. هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید مثل(T3 و T4) نقش بسیار مهمی بر سلامت انسان دارند، و بر تمام متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارد. این هورمون‌ها بر کنترل اعمال حیاتی بدن مثل، دما و ضربان قلب تأثیر دارد. زمانی که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز بدن را تولید کند، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید دیده می‌شود. کم‌کاری تیروئید به دلیل عوامل زیر میتواند باشد:
۱- بیماری‌های خود ایمنی:
رایج‌ترین علت کم کاری تیروئید نوعی بیماری خودایمنی است که به آن تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن یا هاشیموتو گفته می‌شود. زمانی که آنتی‌بادی های بدن سلول‌های خودی بدن را به اشتباه به عنوان سلول بیگانه شناسایی می‌کنند به آنها حمله کرده و آنها را از بین میبرند. گاهی این بیماری و این روند بیماری خود ایمنی بر غده تیروئید تأثیر می‌گذارد.
دانشمندان هنوز به یقین نمی‌دانند علت این اتفاق چیست، اما احتمال می‌دهند که عواملی مثل ژنتیک و سایر عوامل خارجی بر آن مؤثر است. این آنتی‌بادی‌ها بر تولید هورمون‌های تیروئیدی تأثیر می‌گذارند.
مصرف بیش‌ازحد داروهای کم کاری تیروئید اثرات مخربی دارد.
۲- استفاده بیش‌ازحد از داروها برای درمان پرکاری تیروئید:
افرادی که بدن آنها هورمون‌های تیروئیدی را بیش از تولید می‌کند به بیماری پرکاری تیروئید دچار می‌شوند و برای درمان آن از اشعه رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید استفاده می‌کنند. در این حالت غده تیروئید به حالت نرمال بازگشته و عملکرد عادی خود را خواهد داشت. اما گاهی استفاده بیش‌ازحد از این داروها منجر به کاهش میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود و در نتیجه کم کاری تیروئید اتفاق می‌افتد.
۳- جراحی تیروئید:
برداشتن همه غده تیروئید یا بخشی از آن موجب کاهش تولید هورمون در بدن می‌شود. در حقیقت ما برای زندگی به هورمون‌های تیروئیدی وابسته هستیم و باید همیشه در بدن ما به میزان کافی تولید شود.
۴- پرتو درمانی:
پرتو درمانی که برای درمان بعضی از سرطان‌های سر و گردن کاربرد دارد بر غده تیروئید اثر گذاشته و موجب بیماری کم کاری تیروئید می‌شود.
۵- داروها:
تعدادی از داروها میتواند بر کم کاری تیروئید نقش داشته باشد. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان بیماری‌های روانپزشکی مصرف می‌شود. اگر از این داروها و داروهای اعصاب استفاده می‌کنید حتما با پزشک خود درباره تأثیر آن بر تیروئید سوال کنید.
۶- بیماری‌های مادرزادی:
بعضی از بچه‌ها با در هنگام تولد با تیروئید ناقص و یا بدون این غده متولد می‌شوند. در اغلب موارد عدم رشد این غده دلایل مشخصی ندارد اما در برخی دیگر از کودکان این بیماری به علت نقص‌های ژنتیکی اتفاق می‌افتد. اغلب کودکان در بدو تولد با کم کاری تیروئید دست و پنجه نرم می‌کنند، به همین علت در بسیاری از کشورهای دنیا به غربال‌گری تیروئید نوزادان اهمیت خاصی می‌دهند.
۷- اختلالات هیپوفیز:
بسیاری از غدد بدن ما که قادر به تولید هورمون هستند، تحت تأثیر غدد دیگر هورمون‌ها را ترشح می‌کنند مثلا ترشحات غده تیروئید تحت تأثیر هورمون‌هایی است که از هیپوفیز ترشح می‌شود. اگر هیپوفیز نتواند موجب تحریک غده تیروئید شود، هورمون‌های تیروئیدی در بدن تولید نمی‌شوند.
کم کاری تیروئید و سقط جنین!
۸- بارداری:
بعضی از خانم‌های باردار، تحت تأثیر آنتی‌بادی‌های بدن که به سلول‌های خودی حمله می‌کنند به بیماری خودایمنی دچار شده و در نتیجه آن دچار کم کاری تیروئید می‌شوند. در این جور مواقع زنان باردار باید خیلی سریع تحت درمان قرار بگیرند، زیرا ممکن است این کم‌کاری و مشکلات تیروئید منجر به سقط جنین و یا زایمان زودرس و پره‌اکلامپسی (علت بالا رفتن فشار خون در سه ماه آخر بارداری) شود. همچنین این بیماری مادر به طور جدی روی رشد بچه تأثیر می‌گذارد.
۹-کمبود ید:
رد ید را بزنید! غذاهایی که سرشار از ید هستند را پیدا کنید و آنها را در رژیم غذایی خود جای دهید. در درجه اول غذاها و جلبک دریایی و گیاهانی که در خاک غنی از ید و نمک رشد کرده‌اند برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری هستند. ید به ندرت موجب بیماری کم کاری تیروئید می‌شود ولی در افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند نباید به میزان و دوز بالا مصرف شود، چرا که موجب بدتر شدن وضعیت فعلی تیروئید می‌شود. در برخی کشورها متأسفانه کمبود ید در رژیم غذایی عادی مشهود است اما با اضافه کرد ید به نمک طعام توانستند این مشکل بزرگ را حل کنند.
معیارهای خطرناک در ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید:
- خانم بودن
- سن بالای ۶۰ سال
- سابقه خانوادگی در بیماری‌های تیروئیدی
- داشتن بیماری خود ایمنی مثل دیابت
- درمان کم کاری تیروئید با ید درمانی و یا مصرف داروهای ضد تیروئید
- پرتو درمانی به قسمت‌های بالای سر و گردن شما
- جراحی تیروئید
- بارداری بعد از گذشت ۶ ماه و یا بلافاصه بعد از تولد جنین
مواد غذایی که بر جلوگیری از کم کاری تیروئید اثر دارند:
۱- مواد غذایی سویادار مصرف کنید:
تا چندی پیش از اثرات منفی سویا بر سلامت و تیروئید نگرانی‌هایی وجود داشت. ماده‌ای که باعث این نگرانی در مواد سویادار میشد، اینوفلاوین‌ها بودند. برخی محققان معتقد اند مصرف بیش‌ازحد سویا بر کم کاری تیروئید بیشتر تأثیر گذاشته و موجب بدتر شدن شرایط می‌شود. با این حال تحقیقاتی در سال ۲۰۱۹ انجام شد و نشان داد که سویا هیج تأثیری بر هورمون‌های تیروئیدی ندارد و ممکن است سطح هورمون تحریک کننده تیروئید را بالا ببرد.
بنابراین هیچ دستورالعمل غذایی خاصی در این زمینه وجود ندارد آما دریافت سویا به میزان زیاد ممکن است جذب داروهای تیروئیدی را با اختلال مواجه کند. بنابراین در صورتی که قصد مصرف داروهای تیروئیدی را دارید باید فاصله زمانی ۴ ساعته این کار را انجام دهید، یعنی ۴ ساعت پس از خوردن غذاهای سویادار دارو را مصر کنید.
اثر بعضی سبزیجات بر کم کاری تیروئید
۲- سبزیجاتی مثل کلم بروکلی و کلم برگ را در رژیم غذایی جای دهید:
سبزیجاتی مثل کلم بروکلی و یا کلم برگ سرشار از فیبر و مواد مغذی هستند، اما در صورتی که بدن ید کافی نداشته باشد، ترشح هورمون‌های تیروئیدی را با اختلال مواجه می‌کند. بنابراین اگر چنین مشکلی را دارید بهتر از خوردن این سبزیجات را محدود کنید، زیرا تحقیقات نشان می‌دهد هضم این سبزیجات توانایی تیروئید در جذب ید و عملکرد طبیعی آن را از بین میبرد. بر اساس نتایج همین تحقیقات شما باید میزان بسیار بالایی از این سبزیجان را مصرف کنید تا با چنین اختلالی مواجه شوید.
بنابراین اگر به بیماری کم کاری تیروئید و یا کمبود ید مبتلا هستید راه‌کارهایی وجود دارد که میتوانید به خیال راحت از این سبزیجات مصرف کنید. پختن این سبزیجات از میزان غلظت برخی مواد آن می‌کاهد و با این کار میتوانید روزانه ۱۵۰ گرم از این سبزیجات به راحتی مصرف کنید.
۳- گلوتن موجود در نان، ماکارانی و برنج:
افرادی که به تیروئید مبتلا هستند تمایل دارند غذاهایی را که در آن گلوتن وجود دارد به حداقل برسانند بر اساس تحقیقات، گلوتن موجود در مواد غذایی باعث تحریک روده شده و مانع جذب داروهای جایگزین هورمون تیروئید می‌شود.
بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، کم کاری تیروئید و سلیاک اغلب باهم ایجاد می‌شوند و تحقیقاتی که نشان دهد کاهش میزان گلوتن بتواند شرایط درمانی خاصی برای تیروئید ایجاد کند به دست نیامده است. اما تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۹ نشان داد که رژیم غذایی بدون گلوتن برای زنان مبتلا به تیروئید فواید بالینی داشته است.
اگر دوست دارید گلوتن مصرف کنید، مطمئن شوید که از همه غلات مثل برنج، نان و ماکارونی که سرشار از فیبر هستند استفاده می‌کنید چرا که این ماده برای بهبود عملکرد روده بسیار مؤثر است. یکی از علائم شایع کم کاری تیروئید بی نظمی حرکتی روده است. در مصرف غذاهای پر فیبر و داروهای مربوط به کم کاری تیروئید باید توجه لازم را داشت که این غذاها مانع جذب داروهای تیروئیدی می‌شوند پس در هنگام مصرف دقت داشته باشید که وعده غذایی با دارو چند ساعت فاصله داشته باشد.
۴- غذاهای چرب مثل کره، گوشت، و تمام مواد سرخ کردنی:
بر اساس تحقیقات و گفته‌های دکتر استفان لی، چربی‌ها باعث اختلال در توانایی جذب داروهای جایگزین هورمون تیروئید می‌شوند. همچنین چربی‌ها در تولید هورمون‌های تیروئیدی اختلال ایجاد می‌کنند. متخصصان بهداشت و درمان توصیه می‌کنند برای حفظ سلامت و تناسب اندام بدن و همچنین دوری از بیمای‌های قلبی-عرقی و فشار خون بالا مصرف غذاهای سرخ کردنی و منابع اصلی چربی مثل کره، مایونز، مارگارین و گوشت‌های چرب را کاهش دهید. برای غذاهایی که نیاز به تفت دادن دارند از روغن های فرابکر استفاده کنید.
۵- غذاهای شیرین مثل کیک‌های شکلاتی:
کم کاری تیروئید باعث کاهش میزان متابولیسم بدن می‌شود و این بدان معناست که اگر غذا ها را کنترل شده مصرف نکنید و غذای پر کالری دریافت کنید به سادگی دچار اضافه وزن خواهید شد. مصرف غذاها و مواد شیرینی را که کالری بالا و مواد مغذی پایینی دارند محدود کنید.
پیشگیری از کم کاری تیروئید:
در حقیقت راه خاصی برای پیشگیری از کم کاری تیروئید وجود ندارد. موضوعی که در تمام مقالات پزشکی از کاهش وزن تا سرطان سینه به آن توجه شده رعایت رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی بهینه است. کم کاری تیروئید گاهی هیچ علايمی را نشان نمی‌دهد ولی بعد از پیشرفت علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف و … بروز می‌کند. بهترین راهکار برای درمان و پیشگیری مراجعه به متخصصین غدد در زمان بروز این علائم می‌باشد. اگر این بیماری به صورت زودرس بروز کند میتوان به سرعت و درمان سریع بهبود آن کمک کند.
