تشخیص کبد بیمار و بهترین روش درمان آن

کبد شناسی :

مراقبت از کبد و شناخت راه‌های درمان کبد بسیار اهمیت دارد زیرا کبد بیمار بر تمام ارگان‌های بدن تاثیر میگذارد. خون اگر از سموم پاک نشود می‌تواند بر بافت‌های بدن تاثیر مخرب داشته باشد. بالا رفتن چربی کبد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبد است و باید مورد توجه قرار بگیرد.

کبد یا همان جگر یکی از مهمترین اعضای درونی بدن است که در زیر قفسه سینه و در حفره شکمی قرار دارد. کبد در هضم غذا بسیار موثر بوده و اثرات مخرب مواد سمی حاصل از تجزیه داروها را ازبین میبرد.

کبد در تولید بعضی از مواد مهم بدن مثل پروتيئن، گلوکز و آهن نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. کبد با تولید ماده صفرا بسیاری از مواد مغذی را به مواد شیمیایی مورد نیاز سلول‌های بدن تبدیل میکند.

در این مقاله راجع به کارکرد، تاثیر آن بر سلامت بدن و همچنین عواملی که باعث بیماری این عضو مهم می‌شود بحث خواهیم کرد.

 

 

۵ عاملی که بر سلامت کبد موثر است:

۱-قرار گرفتن در معرض سموم:

کبد مسئول پاک کردن بدن از سموم است که از بیرون وارد بدن شده است. به همین دلیل قبل از خوردن سبزیجات و میوه‌جات آن‌ها را شسته و مطمئن شوید که مواد حاصل از سم‌پاشی از بین رفته باشد.

بروشور‌های داروها را مطالعه کنید و از تداخلات دارویی با یکدیگر مطلع شوید و هرگز مصرف خودسرانه دارو نداشته باشید.

۲-مکمل‌های مضر:

داروهای گیاهی و مکمل‌ها با وجود برچسب‌های سلامتی، لزوما برای شما مفید نیستند و مصرف بیش از حد آنها میتواند بر سلامت کبد موثر باشد. به عنوان مثال مکمل های بدنسازی که دارای تاییدیه وزارت بهداشت و سلامت هستند هرچند که سلامت آنها تایید شده اما مصرف بیش‌از اندازه میتواند به سلامت کبد و سایر اندام‌های داخلی مثل معده آسیب وارد کند. بر اساس تحقیقات ۲۰درصد از صدمات کبدی که در آمریکا رخ می‌دهد بر اثر استفاده همین داروهای گیاهی و مکمل‌ها میباشد. اکثر این مکمل‌ها در دراز مدت بر چرب شدن کبد تأثیر می‌گذارند.

نوشیدن بیش از حد الکل موجب بیماری کبدی میشود.

 

۳-مصرف الکل و کبد بیمار:

مصرف بیش از حد الکل باعث ابتلا به کبد چرب و در نهایت این عامل موجب سرطان کبد شده و احتمال ابتلا به سایر بیماری‌ها مثل  سرطان سینه را ٪۱۵ افزایش می‌دهد. مصرف الکل در هیچ‌ محدوده جغرافیایی توصیه نمی‌شود اما در صورت مصرف برای جلوگیری از بالا رفتن چربی کبد، حد مصرف برای آن در نظر گرفته شده است و این مقدار به ۲ بار در روز محدود میشود.

اما خبر خوشحال کننده‌ای این است که شرایط همیشه به این بدی ادامه پیدا نمیکند و اگر متوجه علائم کبد بیمار و چرب شدید میتوانید با تغییر رژیم غذایی روزانه، شناخت راه‌های درمان کبد بیمار و قطع کردن مصرف الکل به شرایط عادی بازگردید و روند درمانی خود را ادامه دهید.

۴-چاقی مفرط، دیابت، کلسترول بالا

این موارد باعث کبد چرب غیر الکلی میشوند و همین عوامل روی سیروز و سرطان کبد تاثیر میگذارند. بیشترین عاملی که در دنیا به عمل پیوند کبد منجر می‌شود و تا حد زیادی پیشرفت داشته، کبد چرب است؛ در ادامه درباره اثرات چاقی بر کبد چرب و سایر بیماری‌های کبدی صحبت خواهیم کرد.

۵-سابقه داشتن کبد بیمار در خانواده

اگر اعضای خانواده شما دچار بیماری کبدی و کبد چرب هستند حتما هر چند ماه آزمایش‌های مربوط به کبد را انجام دهید و از سلامت بودن آن با خبر شوید. یکی از عوامل شیوع بیماری‌های کبدی عامل ژنتیک است. اگر در بین خانواده و یا افراد نزدیک کسانی هستند که به بیماری‌هایی مثل هموکروماتوز، بیماری ویلسون یا کمبود آلفا ۱-آنتی تریپسین بودند باید مراقب علائم باشید.

تغییر ظاهری کبد

علائم کبد بیمار:

1. پوست و سفیدی چشم‌ها به سمت زردی می‌رود.
2. دردهایی در حفره شکمی و تورم در این ناحیه
3. تورم در پا و مچ‌پا
4. التهاب و خارش پوست
5. تیرگی رنگ ادرار
6. زرد شدن رنگ مدفوع یا خونی بودن مدفوع
7. خستگی مزمن
8. حالت تهوع و استفراغ
9. کم اشنهایی
10. افزایش خون مردگی‌های زیر پوستی

اثر عفونت‌ها بر ناراحتی‌های کبد بیمار:

گاهی بعضی از بیماری‌ها موجب شعله‌ور شدن امراض کبدی می‌شود. سه مورد از بیماری‌ها شایع عفونی به شرح زیر میباشند.

1. هپاتیت A: این عفونت با مدفوع از بدن شخص بیمار خارج شده و باعث آلودگی آب و محیط می‌شود و از این طریق به بدن افراد سالم منتقل میشود. عامل بیماری هپاتیت A ویروس HAV می‌باشد. این بیماری بعد از شش ماه و با مراقبت از بین میرود.
2. هپاتیت B: این بیماری از افراد مبتلا منتقل می‌شود و از راه‌های انتقال آن میتوان به روابط جنسی محافظت نشده و یا استفاده از سوزن‌های آلوده و مشترک نام برد.
3. هپاتیت C:این نوع از عفونت از طریق خون آلوده و یا داروهای تزریقی از طریق سوزن آلوده وارد بدن میشود. اگر شغل شما به گونه‌ای است که در مراکز بهداشت و درمان فعالیت میکنید حتما مراقب سوزن های مصرفی بیماران باشید زیرا این سوزن‌ها به شدت میتوانند ناقل بیماری باشند. علائم این بیماری ممکن است سال‌ها نشان داده نشود. کودکان به دلیل پایین بودن قدرت ایمنی بدنی، بیشتر در معرض این بیماری هستند.

سیروز کبدی چیست؟

نگرانی بزرگی که برای همه افراد با توده چربی بدنی زیاد وجود دارد، سالم ماندن و  بالا رفتن چربی کبد می‌باشد. امروزه رژیم غدایی سالم اثر زیادی بر روند سلامتی کبد میگذارد چرا که با ورود به دنیای ماشینی امروز و کمبود زمان، افراد بیشتر تمایل دارند غذاهایی مصرف کنند که کمتر برای تهیه آن زمان گذاشته‌اند؛ به همین دلیل فست‌فود را به عنوان یک گزینه انتخاب میکنند و این امر میتواند زنگ هشداری برای ابتلا شدن به این بیماری سخت و کبد چرب باشد.

سوالاتی وجود دارد که میتواند وضعیت فعلی شما را مشخص کند برخی از این سوال‌ها به راحتی قابل پاسخ دادن هستند اما تعدادی دیگر باید مورد آزمایش قرار بگیرند تا به پاسخ مطمئنی برسید:

1. آیا شما دچار دیابت هستید؟(به ویژه کسانی که به مدت طولانی اضافه وزن دارند)
2. آیا پیش دیابت دارید(زمانی که قند خون شما در حالت ناشتا از ۱۰۰ بیشتر است)
3. آزمایش‌های کبدی که توسط پزشک انجام شده غیر نرمال است؟
4. اندازه کبد شما از حد معمول بزرگ‌تر شده است؟
5. کبد چرب در بین سایر اعضای خانواده شما دیده میشود؟
6. آیا شما در جزء دسته اقوامی هستید که بیشتر در معرض این بیماریی هستید. مثل: آسیای جنوبی (هند)، اسپانیایی، قفقازی و آفریقایی آمریکایی
7. آیا شما دچار سندروم متابولیک همراه با فشار خون بالا هستید؟ آیا تری‌گلیسرید بالا دارید؟ آیا دچار پرخوری هستید؟

زمانی که کبد به دلیل شرایطی که دچار آسیب شده نمیتواند عملکرد صحیح داشته باشد و توانایی خود را به مرور از دست میدهد،‌ دچار سیروز شده است.

معمولا این بیماری طی سال‌ها، بر اثر آسیب‌های مداومی که بر اثر رعایت نکردن رژیم غذایی و یا مصرف الکل بر کبد وارد شده بروز میکند. زمانی که سلول‌ها و بافت‌های سالم کبدی جای خود را به بافت‌هایی که از بین رفته‌اند میدهند، این مسئله بسیار جدی میشود و در اصطلاح پزشکی به آن سیروز کبدی میگویند. این بیماری موجب مسدود شدن رگ‌های خونی کبدی می‌شود و همین امر باعث صدمه دیدن سایر اعضای بدن میشود.

در اوایل علائم بیماری قابل مشاهده نیست، اما هرچه بیشتر میگذرد علائم کم‌کم خود را نشان می‌دهند از جمله علائم این بیماری خستگی مفرط، خارش پوست، تورم در قسمت‌های پایینی پاها، زرد شدن رنگ پوست و بسیاری علائم دیگر.

 

چگونه سرطان کبد دامن گیر من می‌شود؟

سرطان کبد اغلب در غربالگری‌هایی که برای تشخیص کبد بیمار انجام میشود، مشخص می‌شود. اگر هر یک از علائم زیر را بیش از دو هفته داشتید حتما به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.

1. دردهای شکمی و ناحیه اطراف آن
2. کاهش وزن
3. زردی پوست و سفیدی چشم
4. خونریزی دستگاه گوارش
5. حالت تهوع و استفراغ
6. خارش مداوم
7. تب

با رشد تومورهای کوچک درون کبد در محل سلول‌های اصلی کبدی، سرطان کبد اتفاق می‌افتد. وقتی تعداد این تومورها زیاد شود فرد دچار سیروز کبدی و یا سرطان کبد میشود. سرطان کبد و کبد چرب میتواند بر اثر رعایت نکردن رژیم غذایی و یا سایر عوامل و بر اثر برهم خوردن آنزیم‌های کبد رخ بدهد.

یکی از وظایف اصلی کبد تولید ماده صفرا است این ماده در خارج از کبد باعث تجزیه مواد غدایی مثل چربی‌ها میشود. سرطان مجرای صفرا در لوله‌هایی که صفرا را حمل میکنند اتفاق می‌افتد. این بیماری دومین نوع رایج سرطان کبد است.

آنژیوسارکوم و همانژیوسارکوم سرطان‌هایی هستند که در رگ‌های خونی کبدی اتفاق می‌افتد. هر دو نوع بیماری ذکر شده از جمله بیماری‌های نادر هستند و بر اثر مواد سمی اتفاق می‌افتند.

هپاتوبلاستوما از جمله سرطان‌های نادری است که در کودکان زیر ۴ سال اتفاق می‌افتد.

راه‌های تشخیص سرطان کبد بیمار :

برای تشخیص سرطان کبد و یا پیدا کردن روش درمان کبد بیمار معاینات ظاهری پزشکی و پرسش درباره علائم و تاریخچه بیماری باید انجام شود. همان‌طور که بالاتر گفته شد پزشک باید از سابقه بیماری در خانواده شما بداند که آیا بیماری ژنتیکی بوده یا نه؟

سایر راه‌های تشخیص عبارت‌اند از:

1. آزمایش آلفا فیتوپروتیئن
2. تصویربرداری از کبد
3. تکه برداری از کبد

آزمایش آلفا فیتوپروتيئن برای کبد یبمار:

آلفا فیتوپروتیئن (AFP): آلفا فیتوپروتیئن نوعی از پورتیئن است که در کبد جنین تولید میشود و میزان آن تا یک سالگی تقریبا به صفر می‌رسد.

AFP در حالت عادی یکی از علائم تومورهای کبدی می‌باشد زیرا توسط این تومورها در کبد تولید میشود. سطح بالای AFP نشانگر سرطان کبد میتواند باشد.

در حالت کلی اگر شما مبتلا به سیروز کبدی پرخطر، هپاتیت B،C و هموکروماتوز باشید، پزشک متخصص هر ۳یا۴ ماه یکبار سطح AFP شما را مورد آزمایش قرار میدهد.

 تصویربرداری از کبد بیمار:

استفاده از تکنولوژی تصویربرداری، میتواند تصاویری دقیق از نواحی غیر طبیعی داخلی کبد را نشان دهد. این تصاویر تومورهای داخلی را نشان میدهند.

• سونوگرافی یکی از انواع تصویر برداری است که با استفاده از امواج مغناطیسی میتواند سطح داخلی کبد و یا سای اعضای بدن را نشان دهد.
• استفاده از اشعه ایکس برای توموگرافی کامپیوتری یا CT
• تصویر برداری با امواج مناطیسی یا MRI
• آنژیوگرافی که برای دیدن اعضای داخلی بدن و داخل رگ‌ها مورد استفاده قرار میگیرد.

 

تکه برداری از کبد بیمار:

بیوپسی یا تکه برداری از کبد یکی از راه‌های قطعی تشخیص سرطان کبد استاما انجام آن ممکن است لازم و ضروری نباشد

به طور مثال اگر سطح AFP از حد مجاز بالاتر رفته باشد و در تصویر برداری تومور دیده شود شخص دچار سرطان کبد شده و نیازی به تکه برداری نیست.

اگر سایر روش‌های ذکر شده وجود تومور را برای پزشکان به اثبات نرساند،

دستور تکه‌برداری توسط پزشمک داده میشود، در تکه برداری قسمتی از کبد برداشته شده و به آزمایشگاه‌های پاتولوژی فرستاده می‌شود تا سرطانی بودن کبد در محیط کشتی مثل محیط بدن مورد بررسی قرار بگیرد.

تیم پزشکی به منظور با خبر شدن از میزان پیشرفت تومرها و اینکه سرطان تا چه حد در بدن شخص پیشروی کرده این آزمایش‌ها را انجام می‌دهند.

 

درجه بندی سرطان کبد و درمان کبد بیمار:

نوع۱: تشخیص و دیده شدن یک تومور در داخل کبد و پخش نشدن آن در سایر اندام‌ها

نوع۲:تشخیص تومور در رگ‌های خونی کبدی و دیده شدن بیش از یک تومور ولی در اندازه کوچک‌تر از ۲ اینچ

نوع۳: دیده شدن تومور در سایر رگ‌های خونی بدن و نزدیک به سایر ارگان‌ها، افزایش تعداد تومورها و بزرگ بودن آنها تا حپ بیش از ۲ اینچ

نوع۴: نفوذ تومورها و در نهایت سرطان به سایر بخش‌های بدن

درمان کبد بیمار و سرطان آن:

درمان کبد تا حد زیادی به میزان پیشرفت این بیماری در بدن شما و همچنین سن بستگی دارد. اگر کبد بیمار زود و به موقع تشخیص داده شود به سرعت میتوان عملیات درمان را شروع کرد:

1. جراحی و خارج کردن تومورها ازکبد و رگ‌های خونی کبدی
2. پیوند کبد، که این راه درمان زیاد رایج نیست باید از اهدا کننده کبد دریافت شود.
3. ریشه کن کردن تومورها به روش‌های متفاوت
4. تزریق مستقیم الکل خالص به درون تومورها(زمانی که تعداد تومورها کم باشد)
5. فریز کردن تومورها با کمک ابزاری شبه به میله‌ای نازک که سرمای زیادی را به هر تومور وارد میکند.
6. سوزاندن تومورها به کمک حرارت امواج مایکرو

 

آمبولیزاسیون درمانی کبد بیمار

خون ورودی به کبد از دو رگ به آن وارد می‌شود. یکی از آن‌‌ها، رگی است که رساندن خون اکسیژن‌دار را به کبد بر عهده دارد و در اصطلاح پزشکی به آن hepatic artery یا شریان کبدی گفته می‌شود. در روش این روش درمانی یک میله در داخل این رگ قرار می‌گیرد که راه خون‌ رسانی به تومورها را مسدود میکند. دراین حالت کبد خونن مورد نیاز دریافتی خود را از رگ خونی دیگر دریافت میکند.

زمانی که خون و مواد غذایی به این تومورها نمیرسد توانایی رشد خود را از دست می‌دهند و از مواد مغذی که درون خود دارند تغذیه می‌کنند تا جایی که از بین میروند.

داروهای شیمی درمانی و سایر مواد پرتویی از طریق لوله میتواند به این تومورها برسد.

درمان هدفمند سلول‌های سرطانی در کبد بیمار

سلول‌های سرطانی با سلول‌های سالم تفاوت‌های بسیاری دارند و درمان‌ این سلول‌ها هم در زمانی که بیمار هستند تفاوت دارد به عنوان مثال داروهایی که بر سول‌های سرطانی تاثیر میگذارند منحصرا برای سلول‌های سرطانی ساخته میشوند و بر آن‌ها تاثیر میگذارند اما داوهایی که به عنوان مسکن‌ها مصرف می‌شوند بر تمام سلول‌های انتقال دهنده درد تاثیر می‌گذارند و به صورت موقت درد را متوقف میکنند.

آیا میتوان از ابتلا به سرطان کبد بیمار جلوگیری کرد؟

شاید از ابتلا به این سرزان نتوان جلوگیری کرد اما میتوان احتمال ابتلا به آن را کاهش داد:

1. واکسن هپاتیتB را حتما دریافت کنید.
2. مصرف الکل خود را محدود کنید. (یک بار در روز برای خانم‌ها و دو بار در روز برای آقایان)
3. ترجیحا از داروهای تزریقی کمتر استفاه کنید و در صورت الزام به استفاده حتما از آلوده نبودن سوزن مطئن شوید.
4. از ایجاد نقش‌هایی که با سوزن بر بدن ایجاد میشود (تتو) کمتر استفاده کنید و در بهداشتی بودن محیط مطمئن شوید.
5. روابط جنسی محافظ شده داشته باشید.

 

اثرات داروهای گیاهی برای پیشگیری و درمان کبد بیمار:

با توجه به افزایش روزافزون بیماری‌های کبدی بر اثر استفاده مواد مخدر و الکل و همچنین رعایت نکردن رژیم غذایی، پژوهشگران به دنبال پیدا کردن راهی برای پیشگیری و درمان این بیماری از طریق مصرف داروهای گیاهی هستند. از گذشته تا امروز در شرق کره زمین مردم از داروهای گیاهی استقبال میکردند و همیشه با مصرف این داروهای گیاهی از بسیاری بیماری‌ها جلوگیری کرده‌اند.

با توجه به اثراتی که این داروها بر کبد بیمار میگذارند، پژوهشگران متدهای جدید درمانی با استفاده از همین داروهای گیاهی را پیدا کرده‌اند.

تعدادی از این گیاهان عبارتند از: گیاه خار مریم (سیلیمارین)،قرص‌های گیاهی Liv-52، چای سبز، شیرین بیان.

استقبال مردم از داروهای گیاهی و مصرف روزانه این داروها در بهبود عملکرد کبد هر روز بیشتر مورد توجه قرار بوده و همچنین کم ضرر بودن آن‌ها توسط پژوهشگران مورد تایید قرار گرفته است.

شیرین بیان:

شیرین بیان یکی از داروهای گیاهی است که از گذشته برای درمان بیماری کبدی مورد مصرف بوده.

تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۱ بر روی بیش از ۶۰۰ بیمار مبتلا به سیروز کبدی انجام شد نشان داد؛ این گیاه برای پاک‌سازی بعضی از عفونت‌ها از کبد بیمار مورد استفاده قرار گرفت به عنوان مثال در درمان بیماری هپاتیت B و C بسیار تاثیر گذار بود، اما بر بسیاری عفونت‌ها هم اثر مثبتی نداشت.

زرد چوبه:

زردچوبه یکی از بهترین دارو‌های گیاهی برای درمان بیماری‌ها کبدی است. تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۹ بر روی سلول‌های کبدی انجام شد نشان داد که زردچوبه از احتمال ابتلا شدن مجدد به بیماری هپاتیت B جلوگیری میکند و همچنین در درمان هپاتیت B و C‌ بسیار موثر است. این داروی زرد رنگ گیاهی در زندگی روزمره ما ایرانیان جایگاه بسیار پررنگی داشته و روزانه در آشپزی‌هایی به سبک ایرانی در غذاها به کار میرود.

مصرف روزانه زردچوبه میتواند بسیاری از عفونت‌هایی که به کبد حمله می‌کنند را سرکوب کند.

BURDOCK (بورداک):

اسم گیاه بورداک کمتر به گوش ما خورده اما اثرات فوق‌العاده‌ای بر سلول‌های کبدی برای جلوگیری از آسیب‌های داروهای مسکن مثل استامینوفن دارد.

تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۰  توسط پژوهشگران بر روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شد، تحلیل نتایج اینگونه بدست آمد که آنتی اکسیدان موجود در بورداک برای جلوگیری از آسیب سلول‌های کبدی به علت استفاده از مسکن‌ها بسیار موثر می‌باشد.  بر اساس تحقیقات انجام شده بورداک میتواند از کبد در برابر اثرات مصرف الکل محافظت کند و روند بهبود کبد بیمار را سرعت ببخشد.

اما آیا میتوان به همه داروهای گیاهی برای درمان کبد اعتماد کرد؟

نتایج تحقیقات راجع به داروهای گیاهی بر حیوانات مثبت بوده، با این حال نمیتواند همیشه برای انسان قابل استناد باشد یعنی ممکن اسنت گاهی این نتایج برای انسان همیشه مشکل گشایی نکند. اثرات زردچوبه شاید زیاد قابل اعتماد نباشد ولی گیاهی مثل خارمریم همیشه مورد استفاده بوده و نتایج آن نشان دهنده کارایی بالای این گیاه میباشد.

طبع انسان در مصرف مواد گیاهی اهمیت بسیار بالایی دارد. این داروها باید با نظرات پزشکان طب سنتی تجویز شود. داروهای گیاهی مانند داروهای شیمیایی میزان مصرف مشخصی دارند و نباید از حد مجاز تجاوز کرد.

 

و در پایان به عنوان مهم‌ترین نکته، به شدت مراقب رژیم غذایی خود باشید و از داشتن اضافه وزن دوری کنید، زیرا اضافه وزن و داشتن توده چربی بالا بر چرب شدن کبد تاثیر گذاشته و تعداد آنزیم‌های کبد را برهم می‌زند.