مالتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام اس (MS)؛ یکی از بیماری‌های اعصاب است که میتواند به طور مستقیم بر مغز و نخاع اثر کرده و توانایی آن را در نقل و انتقال پیام در سراسر بدن مختل کند. در بیماری ام اس سیستم ایمنی بدن سلول‌های خودی را به عنوان بیگانه شناسایی کرده و به آن‌ها حمله میکند. از جمله مهمترین آن‌ها، سلول‌های عصبی هستند که دارای غلافی محافظ به نام غلاف میلین می‌باشد. با از بین رفتن این لایه محافظ ارتباط بین مغز و سایر نقاط بدن با مشکل روبه‌رو می‌شود.
علائم و نشانه‌های بیماری ام‌اس یا مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) بسته به میزان تخریب سلول‌های عصبی متفاوت بوده و اعصاب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مواردی که بیماری ام اس شدید می‌شود افراد توانایی پیاده‌روی را از دست می‌دهند و نمی‌توانند تعادل خود را حفظ کنند. در حالی که برخی دیگر ممکن است بدون داشتن مشکل و علائم خاص روند بهبودی خود را طی کنند.
مالتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام اس (MS) درمان قطعی ندارد، اما درمان به کم کردن سرعت رشد بیماری کمک زیادی میکند.
در بیماری ام اس غلاف میلین از بین می رود
علائم بیماری ام اس (MS):
علائم بیماری مالتیپل اسکلروزیس بسته به موقعیت الیاف عصبی که تا چه حدی آسیب دیده‌اند متفاوت است. این علائم با توجه به زمانی که فرد دچار بیماری شده تفاوت‌های زیادی دارد. این علائم اغلب بر روی حرکات دست و پا تأثیر می‌گذارد:
- حالت تهوع و یا ضعف بدن که معمولا در یک طرف بدن اتفاق می‌افتد و در پاها یا تنه بیشتر دیده می‌شود.
- حالت برق‌گرفتگی در نقاط مختلف بدن مخصوصا در تغییر وضعیت گردن و خم کردن آن به جلو
- لرزش در دست و پا و عدم هماهنگی یا راه رفتن ناپایدار
تاری دید یکی از نشانه‌های بیماری MS می‌باشد.
به وجود آمدن بعضی از مشکلات بینایی در بیماری ام اس:
- بخشی از بینایی و یا تمام آن از بین می‌رود، این حالت با درد در هنگام حرکت چشم همراه است.
- دو بینی
- تاری دید
سایر علائم مالتیپل اسکلروزیس میتواند شامل مواد زیر باشد:
- لکنت یا گرفتگی زبان
- خستگی
- سرگیجه
- سوزن سوزن شدن یا درد داشتن در قسمت‌هایی از بدن
- بروز مشکلات جنسی
- ضعف در عملکرد روده و مثانه
طول دوره بیماری ام اس چگونه میگذرد؟
اکثر افرادی که به بیماری MS یا مالتیپل اسکلروزیس مبتلا هستند در طول دوره بیماری خود، لحظاتی را که بیماری اوج می‌گیرد حس میکنند. بعضی از علائم MS در طی هفته‌ها و روز‌ها اتفاق می‌افتد و چند وقتی فرد را درگیر کرده و دوباره به سمت بهبود پیش می‌رود. عود کردن بیماری که به دنبال لحظات آرامش فرد اتفاق می‌افتد ممکن است سال‌ها ادامه دار باشد.
افزایش دمای بدن به بدتر شدن علائم بیماری MS دامن می‌زند اما این علامت نمیتواند نشانگر عود کردن بیماری ام‌اس یاشد. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از مبتلایان به بیماری ام اس دچار پیشرفت این بیماری می‌شوند. متاسفانه پیشرفت MS میتواند بدون دوره بهبودی به دوره ثانویه و حاد بیماری ام اس منجر شود.
وقتی علائم بیشتر و حاد می‌شوند مشکلات در تحرک و راه رفتن دیده می‌شود. این علائم در بین مبتلایان به بیماری ام اس ثانویه بیشتر دیده می‌شود. شروع بیماری ام اس در افراد ممکن است بدون تجربه‌های اولیه از علائم آن باشد.
علل ابتلا به بیماری مالتیپل اسکلروزیس:
هنوز برای بیماری ام‌اس دلیل مشخصی وجود ندارد. همانطور که بالاتر گفته شد در این بیماری سیستم ایمنی بدن سلول‌های خودی را بیگانه شناسایی میکند و غلاف لیپیدی اطراف نخاع و سلول‌های عصبی را از بین می‌برد و در نتیجه انتقال پیام با مشکل مواجه می‌شود.
غلاف میلین در سراسر تارهای عصبی به صورت گره گره قرار دارند. پیام‌های عصبی از بالا تا پایین از یک گره به گره دیگر جهش میکنند، زمانی که غلاف‌ها توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند، پیام‌های عصبی برای رسیدن به پایانه سلول عصبی باید تمام مسیر تار را طی کند و این موضوع باعث کاهش سرعت انتقال پیام می‌شود و به همین علت است که گاهی وسایل از دست شما رها می‌شوند و یا تعادل راه رفتن خود را از دست می‌دهید.
از نشانه های بیماری ام اس ضعف در دست و پا می‌باشد.
عوامل افزایش احتمال ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس:
این عوامل احتمال ایتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهند:
- سن: بیماری ام اس در هر سنی رخ می‌دهد، اما در بین افراد بین ۱۶ سال تا ۵۵ سال بیشتر دیده می‌شود.
- جنسیت: زنان دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس هستند.
- سوابق خانوادگی: اگر در خانواده پدر یا مادر و حتی برادر و خواهر مبتلا به بیماری ام اس دارید، احتمال ابتلا در شما نیز بیشتر از سایر افراد خواهد بود.
- عفونت‌های خاص: برخی از ویروس‌ها که باعث بروز عفونت‌های داخلی و یکپارچه می‌شوند. احتمال بیماری MS را افزایش می‌دهند.
- نژاد: سفیدپوستان به ویژه افرادی که در قسمت شمال اروپا زندگی میکنند بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. آسیایی‌ها و آفریقایی‌ها در معرض خطر کمتری نسبت سفیدپوستان قرار دارند.
- اقلیم و آب‌وهوا: در کشورهایی مثل کانادا، آمریکای شمالی، نیوزلند و … که رطوبت هوا بالاست احتمال ابتلا به بیماری ام اس زیاد است.
- ویتامین D: پایین بودن سطح ویتامین D و یا قرار نداشتن در معرض نور مناسب خورشید، احتمال ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
- برخی بیماری‌های خود ایمنی دیگر: اگر شما دچار بیماری‌های تیروئیدی و یا دیابت نوع یک هستید باید بیشتر مراقب باشید، چرا که این بیماری‌ها تهدیدی برای ابتلا به بیماری ام اس محسوب می‌شوند.
- سیگار کشیدن و مصرف دخانیات: افرادی که سیگاری هستند علائم بیماری ام اس را بیشتر تجربه میکنند. این افراد در خطر بیشتری هستند چراکه دستگاه ایمنی بدن آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
آیا رژیم غذایی بر بیماری ام اس، مالتیپل اسکلروزیس، مؤثر است؟
بدیهی است زمانی که شما به بیماری ام‌اس مبتلا می‌شوید هر راهی را برای کنترل این بیماری انجام می‌دهید. داروهایی که پزشک تجویز میکند را مصرف می‌کنید و همچنین توصیه‌هایی که برای حفظ شرایط عمومی نرمال لازم است رعایت می‌کنید. اما آیا انتخاب نوع رژیم غذایی که می‌خورید بر روند بیماری MS تأثیر گذار است؟!
هیچ رژیم غذایی مشخصی وجود ندارد که بتواند بیماری ام اس را بطور کامل درمان کند، اما بعضی مواد مغذی بر روند بیماری تأثیر میگذارند و روند بیماری تند یا کند میکنند.
هیچ رژیمی غذایی با نام “رژیم غذایی” مخصوص بیماری ام اس وجود ندارد. اما اکثر پزشکان رژیم غذایی کم چرب، پر فیبر را برای همه افراد توصیه میکنند.
میوه و سبزیجات را حتما در برنامه و رژیم غذایی روزانه خود جای دهید، غلات کامل، مواد لبنی کم چرب، مرغ و ماهی بدون پوست، مغزیجات، حبوبات، روغن‌های گیاهی و طبیعی مثل روغن زیتون و روغن کنجد را پایه ثابت و اصلی رژیم غذایی خود قرار دهید و از مصرف موادی که دارای چربی اشباع شده هستند و یا فرآوری شده محسوب می‌شوند، خودداری کنید.
ماهی سرشار از امگا۳ بوده و در بهبود عملکرد بدن در بیماری ام‌اس نقش دارد.
کدام مواد مغذی به کند کردن روند بیماری ام‌اس کمک میکند؟
روغن ماهی:
یک مطالعه تحقیقاتی در سال ۱۹۷۰ توسط محقق آمریکایی Roy Swank بر روی افرادی که دچار بیماری ام اس بودند، انجام شد. در رژیم غذایی این افراد به طور روزانه روغن ماهی، امگا۳ و انواع ویتامین‌ها مثل A،E،D گنجانده شد. به این افراد توصیه شد که از خوردن چربی‌های اشباع دوری کنند و بیشتر سبزیجات و ماهی مصرف کنند. بعد از دو سال فقط ۱۲ درصد از این افراد علائم بیماری را بیشتر نشان می‌دادند.
امگا۳ در کاهش التهاب بسیار نقش مهمی دارد و برای افراد مبتلا به ام اس بی خطر می‌باشد. ماهی‌هایی مثل قزل‌آلا، شاه ماهی، ماهی خالدار و ماهی تن سرشار از امگا۳ می‌باشند.
ویتامین D:
برخی مطالعات نشان داد افرادی که دچار بیماریMS بودند و مقدار زیادی ویتامین D در رژیم غذایی خود جای داده بودند، احتمال عود کردن بیماری در آن‌ها بسیار کم شده بود، اما هیچ مدرکی اثبات نمی‌کند که ویتامین D، باعث پیشگیری و یا محدود کردن علائم بیماری ام اس می‌شود.
بعضی مواد غذایی مثل ماهی، روغن زیتون فرابکر، روغن دانه کتان فرابکر و یا مواد غنی شده با ویتامین D مثل شیر، آبمیوه، شیرسویا را به عنوان منبع غنی از ویتامین D به شمار آورد. راه دیگری برای به دست آوردن ویتامین D ایستادن زیر نور خورشید است. نور خورشد باعث فعال شدن ویتامین D در بدن می‌شود.
ویتامین A:
بر اساس تحقیقی که بر روی ۱۰۰ نفر از افراد مبتلا به بیماری ام اس انجام شد نتایج نشان داد افرادی که به مدت یک سال ویتامین A مصرف میکردند، در هنگام راه رفتن با مشکلات کمتری نسبت به کسانی که ویتامین Aمصرف نمی‌کردند، رو به رو بودند. اما از نظر اینکه از بروز مجدد بیماری جلوگیری کند تأثیر خاصی نداشت.
