آشنایی با انواع روغن های خوراکی و نحوهی تولید و نگهداری آنها از ابتدای بشر تا کنون، در زندگی امری ضروری بوده است، آن هم وقتی روغنها و چربیها سهم عمدهای از غذای روزانه ما را تشکیل میدهند. شناخت روشهای سنتی و مدرن تولید روغن گیاهی و تاثیر هر یک از این روشها در کیفیت محصول نهایی به ما کمک میکند تا بتوانیم بهترین نوع روغن را برای مصرف انتخاب کنیم.
عطر روغن، راز کیفیت آن است. شناخت المانهای روغن سالم برای مصرف روغن خوراکی نیاز به مطالعهی اندکی دارد که تیم ورژن تمام اطلاعات مورد نیاز را برایتان بصورت کلی جمعآوری کرده است.
تاریخچه انواع روغن های خوراکی
برای اینکه با انواع روغن های خوراکی و تولید آنها بهتر و بیشتر آشنا شویم، لازمه که اندکی درباره نحوی پیدایش روغن بدانیم.
صنعت روغن کشی در ابتدای جوامع بشری برای استخراج انواع روغن های خوراکی
نشانههای اولین استفاده از روغنهای خوراکی و گیاهی درتمدنهای مصر باستان و بینالنهرین و سپس تمدنهای چین باستان و ژاپنیها دیده شده است. مردم این تمدنها شروع به استخراج روغنهای گیاهی از هزاران سال پیش کردهاند. مصرف روغن خوراکی در بین چینیها و ژاپنیها از گذشته رواج داشته است. آنها روغن گیاهی مثل سویا را ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد استخراج میکردند، این در حالی است که تمدنهای یونانی و مقدونیه و شهرهای مستقر در جنوب اروپا و مدیترانه از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح از زیتون برای روغنگیری استفاده میکردند.
زیتون میوه بومی درختان سرزمینهایی است که از جنوب قفقاز تا ارتفاعات ایران، در امتداد سواحل مدیترانه و فلسطین امتداد دارد. کشت درختان زیتون در جزایر قبرس تا مصر گسترش یافت و سرانجام به شبه جزیره یونان رسید.
در مکزیک و شمال آمریکا دانههای آفتابگردان و بادام زمینی را ابتدا با آتش حرارت میدادند و له میکردند و سپس درون ظرف آبجوش قرار میدادند و بدین روش روغن این دانهها به سطح آب میآمد و آن را جمعآوری میکردند.
آفریقاییها از نخل و نارگیل روغن میگرفتند. آنها ابتدا آن را رنده و له میکردند و سپس در آب داغ میجوشاندند تا روغن آن را استخراج کنند، روغنی که از درخت نخل استخراج میگردید به پالم معروف بود.
بعضی از روغن های گیاهی رایج امروز در گذشته امکان روغنگیری آنها وجود نداشتهاست مثلاً، روغن ذرت که در سال ۱۹۶۰ برای اولین بار استخراج شد. روغن پنبه و روغن انگور تا همین اواخر بعنوان زبالات تولیدی دور ریخته میشدند.
روغن کشی انواع روغن های گیاهی در گذشتههای دور
انتخاب و امتحان کردن روشهای مختلف برای استخراج روغنهای خوراکی برای اولینبار توسط تمدنهای چین، مصر باستان، یونان و روم انجام شد.
روشهای ابتدایی شکستن دانه با دست و هاون جای خود را به سنگهای مخروطی و کروی افقی و عمودی داد که توسط قاطر در مسیری دایرهوار حرکت میکردند و باعث میشدند سنگهای افقی و عمودی آسیاب، دانهها را پرس کند و روغن حاصل را به داخل کوزهها جمعآوری شود.
پیشرفت در روغنکشی انواع دانههای خوراکی
یونانیها و رومیها روش پیشرفتهتری را برای تولید روغن گیاهی اختراع کردند. آنها پرسهایی با اهرم و گوه ابداع کردند برای بالا بردن بازدهی استخراج،که در قرون وسطی مشهور و پرکاربرد شد. سال ۱۶۰۰ در هلند نوعی پرس استامپر اختراع شد که تا ۲۰۰ سال بعد از آن استفاده میشد. در سال ۱۷۵۰ یک مهندس انگلیسی بنام جان اسمیتون (John Smeaton) یک پرس هیدرولیکی اختراع کردکه سبب بهبود تکنولوژی تولید روغن در آن زمان شد و روغنهای گیاهی را با بازدهی بیشتری استخراج میکرد.
اولین پرس پیچ و مهرهای در سال ۱۸۷۶ توسط شرکت اندرسون در آمریکا اختراع شد. این پرس از پیچ و توریهای قفسهای تشکیل شده بود که بنام پرس Expeller معروف شد.
بهبود تولید روغنهای خوراکی، با اختراع دستگاههای مختلف ادامه یافت، در سال ۱۸۵۶ دیس ( Deiss) از انگلستان ادامهی مطالعات جس فیشر (Jesse Fisher) در سال ۱۸۴۳ را پیگیری کرد و روش استخراج روغن بهوسیله حلالها را اختراع نمود.
دراین روش از حلالهایی مانند بنزن استفاده میشد که ابتدا به روغن تزریق و سپس در نهایت تقطیر میشد.
بعدها بولمن و هیلدبراند ( Bollman and Hildebrand) از آلمان روشی اختراع کردند که حلال را اسپری میکرد و در نهایت این دو روش بهبود یافت تا به امروز که استخراج حلال در صنعت روغن نباتی استاندارد است.
تولید انواع روغن های خوراکی امروزه بر چه اصولی استوار است؟
با انواع روغن های خوراکی و نحوهی تولید آنها در گذشته تا حدودی آشنا شدیم.
روغنی که امروزه به آن روغن پالایش شده یا تصفیه میگویند حاصل از فرایند شیمیایی است که در طی سالها پیشرفت تکنولوژی ایجاد شده است و نهایت میزان روغنگیری از دانههای خام را دارد که همین امر سبب کاهش قیمت محصول روغنی نیز میباشد تا برای مصرف کننده ارزان تمام شود.
دوستداران سلامت در دنیا فرایند شیمیایی که در طی آن روغن تصفیه تولید میشود روشی ناسالم توصیف میکنند و علیرغم قیمت پایین روغن تصفیه آن را برای بدن بیخاصیت دانسته و استفادهی زیاد آن را در طول سالها سبب بیماریها و عارضههای مختلفی میدانند و مردم را تشویق میکنند که روغنی را که بهروشهای غیر شیمیایی تولید میشود استفاده کنند.
در تاریخ روغنگیری، روشهای پرس دانههای گیاهی پیشرفتهتر شد و در بعضی صنایع روش پرس سرد جایگزین روش شیمیایی شد.
تیم روغن ورژن جزو اولین تولیدکنندگان روغنهای خوراکی به روش غیر شیمیایی یا پرس سرد در مقیاس صنعتی در ایران است.روغن خالصی که عطر و طعم میوهی گیاه خود را بههمراه دارد.
با پیشرفت تکنولوژی روشهای قدیمی تولید روغنهای گیاهی شامل استفاده از سنگ آسیاب، هاون مخروطی عظیم و …که برای اولین بار توسط یونانیها استفاده شده بود و دانههای گیاهی را بدون حرارت پرس میکرد، جای خود را به دستگاههای مکانیکی داد.
به بیانی ساده این دستگاهها بهوسیله اعمال فشار بر روی دانهها، روغن گیاهی آنها را استخراج میکنند و مادهی خمیری شکل که پسماند میوه و دانههای گیاه است بصورت تفاله به بیرون میرانند.
در هنگام تولید روغن گیاهی به این روش، دمای دستگاه از دمای محیط بالاتر نمیرود چراکه اگر روغن موقع استخراج بیش از اندازه حرارت ببیند یا گرم شود ویتامین ،آنتی اکسیدان و چربیهای مفید مثل امگا۳ خود را از دست میدهد.
شاید شما هم برای خرید روغنهای خوراکی، دستگاههای کوچک روغنگیری به روش سنتی را در گوشهوکنار شهر خود دیده باشید که متاسفانه در هنگام خرید نمیتوان از شست وشوی دانهها و یا شرایط استاندارد روغنگیری اطمینان حاصل کرد و کوچکترین ذرات که با چشم انسان قابل رؤیت نیستند، میتوانند با نفوذ به روغن در حین تولید سلامت قطعی محصول را زیر سؤال ببرند!
انواع روغن های خوراکی در دنیا کدامند؟
در دنیای امروز توجه مردم به شناخت انواع روغن های خوراکی و نحوهی تولید و نگهداری آنها بسیار بیشتر از قبل شده است.
بطور کلی روغنهای خوراکی از دو دستهی روغنهای گیاهی و حیوانی تشکیل شدهاند.
روغن حیوانی از چربی شیر گاو یا بز و گوسفند بهدست میآید و در بازار ایران به روغن کرمانشاهی معروف شده است.
انواع روغن گیاهی (نباتی) از قسمتهای مختلف گیاهان بهخصوص دانه ( دانه آفتابگردان، نخل، گلرنگ، کتان، کنجد و هسته انگور) و یا آجیل ( سویا، گردو، بادام زمینی) و در بعضی موارد از میوهی آنها مثل روغن نارگیل، زیتون و ذرت گرفته میشود.
روغن گیاهی خود به دو نوع روغن جامد و مایع تقسیمبندی میشود.
روغن حیوانی بخوریم یا روغن گیاهی؟
شاید شما هم بارها این جمله را از بزرگترها شنیده باشید که ” جوان هم، جوانهای روغننباتی قدیم ” قدیمیها عامل اصلی سلامتی و تندرستی در قدیم را استفاده از روغنهای حیوانی میدانند. آیا این گفته درست است؟
روغن حیوانی سرشار از مواد مغذی چون آنتی اکسیدان و اسید بوتیک است که کمک شایانی به بهبود سیستم گوارشی بدن میکند. نقطه دود این روغن حدودا ۲۳۰ درجه است و تحمل خوبی در مقابل دما دارد. اما نقطه ضعف اصلی این روغن میزان بالای چربی اشباع شده و کلسترول آن است که سبب افزایش کلسترل بد خون میشود و یکی از عوامل بیماریهای قلبی عروقی است. ولی چرا در گذشته با وجود استفاده از روغن حیوانی این بیماریها کمتر به چشم میخورد! پژوهشگران علت اصلی آن را تحرک زیاد مردم در قدیم میدانند و اعتقاد دارند استفاده زیاد از روغن حیوانی در زندگی ماشینی مردم امروز خیلی به سلامت مردم کمکی نمیکند.
ولی هم چنان باور محققان بر این است که روغن های حیوانی جایگزین مناسبی برای بسیاری از روغنهای گیاهی امروزی است که به روش تصفیه و با افزودن مواد شیمیایی تولید میشوند.
ولی امروزه روش دیگر روغنکشی که پرس سرد نام دارد و در واقع در ادامهی روشهای سنتی برای تولید روغنهای گیاهی استفاده میشود مورد توجه دوستداران سلامت قرار گرفتهاست.
آیا چربی برای بدن مضر است ؟
روغنهای خوراکی از منابع اصلی مصرف روزانه چربی بهشمار میروند.
سالها بود که پژوهشگران و پزشکان از مردم میخواستند چربی را از رژیم غذایی خود حذف کنند ولی آیا واقعا این تغییر ما را سالمتر کرد؟
شاید تعجب کنید اگر بدانید چربی واقعا برای بدن شما بد نیست، بدن شما همواره به مقداری چربی از مواد غذایی نیاز دارد. این مقدار چربی به شما کمک میکند ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز را جذب کنید.
وجود چربی برای ساخت غشای سلولی، قسمت بیرونی حیاتی هر سلول و غلافهای عصبی موجود در آن الزامی است.
لخته شدن خون، حرکت عضلات و التهاب بدون چربی در بدن امکانپذیر نیست.
آیا چربیها با هم فرق دارند؟ کدام چربی برای بدن بهتر است؟
از مصرف چربیهای ترانس خودداری کنید، چربیهای اشباع شده را محدود کنید و چربیهای اشباع نشده را جایگزین کنید.
همه چربیها بافت شیمیایی شبیه هم دارند. زنجیرهای از اتمهای کربن که به اتمهای هیدروژن متصل میشوند، تنها چیزی که آنها را از هم متفاوت میکند طول و شکل زنجیرهی کربن و تعداد اتمهای هیدروژن متصل به اتمهای کربن است.
انواع چربیها در روغنهای خوراکی را بشناسیم
روغنهای خوراکی بر اساس انواع آنها و نحوهی تولید آنها نوع و میزان چربی متفاوتی دارند.
چربی ترانس trans fat
بدترین نوع چربی، چربی ترانس است. این نوع چربی فاقد مزایای سلامتی است و باید در رژیم غذایی خود از آن پرهیز کنید. در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا مصرف این نوع چربی ممنوع شده است.
چربی ترانس یک محصول جانبی فرآیند هیدروژناسیون است، عمل هیدروژن کردن برای بالا بردن نقطه ذوب روغنهای مایع گیاهی جهت افزایش ماندگاری و پایداریشان انجام میشود.
بهتر است بدانیم چربی ترانس در کدام از یک از روغنهای خوراکی وجود دارد.
چربی ترانس در روغنهای شیرینیپزی، روغنهای نباتی جامد، غذاهای حاضری مانند سیبزمینی سرخ شده، فست فودها و … یافت میشود.
خوردن غذاهای شامل چربی ترانس باعث افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب خون میشود. این چربی ها یکی از عوامل بیماریهای قلبی ، سکته مغزی، دیابت و سایر بیماریهای مزمن هستند.
فست فود به دلیل وجود چربی ترانس بالا برای بدن مضر است
چربی اشباع شده (saturated fat) در انواع روغنهای خوراکی:
آیا چربی اشباع برای بدن خطرناک است؟
استفاده از چربی اشباع در غذا میتواند میزان کلسترول کل را در بدن بالا ببرد و حتی تا حدودی سبب افزایش کلسترول بد خون شود.
متخصصان تغذیه توصیه میکنند میزان چربی اشباع را تا کمتر از ۱۰ درصد کالری در روز کاهش دهید. البته تعدادی گزارشات نیز وجود دارند که ثابت میکند ارتباطی بین مصرف چربیهای اشباع شده و بیماریهای قلبی وجود ندارد.
پژوهشگران هنوز بطور قطع از ضرر یا عدم ضرر چربیهای اشباع شده مطمئن نیستند اما تمام توصیهها برای کاهش میزان مصرف و جایگزین آن با چربیهای اشباع نشده است.
از میان روغنهای گیاهی، روغنهای نارگیل و خرما بیشترین میزان چربیهای اشباع شده را دارند.
چربیهای اشباعنشده و غیراشباع monounsaturated and polyunsaturated fats
دو دسته از چربیهای مفید وجود دارند: چربیهای اشباع نشده و غیر اشباع. چربیهای خوب در دمای اتاق بصورت مایع هستند نه جامد!
این حقیقت که چربیهای اشباع نشده میتوانند برای سلامتی مفید باشند، نتیجه مطالعه هفت کشور است که در دهه ۱۹۶۰ انجام شده است.
این تحقیقات گسترده نشان داد که مردم کشور یونان و بقیه مناطق مدیترانه با وجود رژیم غذایی پرچرب از لحاظ خطر ابتلا به بیماریهای قلبی در شرایط کم ریسک تری قرار دارند.
گرچه هنوز بصورت دقیق مشخص نیست مصرف چه میزان از چربیهای اشباع نشده در روز برای سلامتی خوب است اما انستیتوهای پزشکی توصیه میکنند تا حد امکان از چربیهای اشباع نشده بجای چربیهای اشباع شده و ترانس استفاده کنید.
چه خوب است که بدانید روغن زیتون بیشترین میزان چربیهای اشباع نشده را در بین روغنهای گیاهی دارد.
انواع روغن های خوراکی برای پخت و پز کدام است؟
اکثر ما با این مشکل مواجه هستیم که در نهایت کدام یک از انواع روغن های خوراکی را برای پخت و پز استفاده کنیم!؟ مایع بخریم یا جامد؟ اگر روغن مایع میخریم، زیتون بخریم یا کنجد؟ روغن گران بخریم یا نه ؟ روغن آفتابگردان بهتر است یا ذرت؟! و …
شناخت انواع روغن های خوراکی و نحوهی تولید و نگهداری از آنها در زندگی امروزه بسیار مهم است.
اگر بدانیم اکثر بیماریهایی که در آینده دچار آن میشویم در اثر عدم توجه به مواد اصلی تشکیل دهندهی رژیم غذایی است، از این به بعد در انتخاب مواد غذایی و مخصوصا نوع روغن خریداری شده بیشتر دقت میکنیم.
انواع روغن های خوراکی
هنگامی که روغن زیتون روی سالاد خود ریخته و میخورید در واقع دارید از چربیهای اشباع نشده استفاده میکنید.
منابع خوبی از چربیهای اشباع نشده و غیر اشباع در روغنهای زیتون، بادام زمینی، کلزا، گلرنگ، آفتابگردان و … وجود دارد.
چربیهای اشباع نشده از چربیهای اساسی هستند که بدن قادر به تولید آن نیست ولی برای بسیاری از عملکردهای طبیعی به آن نیاز دارد و بهترین زمان برای دریافت این چربیها وقتی است که برای پخت و پز از روغنهای گیاهی استفاده میکنید.
قلب یکی از ارگانهای بدن است که از چربی برای انرژی استفاده میکند. مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا۳ و امگا۶ تنها با خوردن چربی به بدن میرسند. اسیدهای چرب امگا۶ از بدن در برابر بیماریهای قلبی محافظت میکنند.
شناخت انواع روغن های خوراکی و نوع چربی موجود در آنها به شما برای انتخاب روغن مناسب خود کمک میکند.
اما چیزی که همیشه باعث نگرانی است، نوع آشپزی ما است. متاسفانه ما عادت داریم با حرارت بالا پخت و پز و سرخ کردن را انجام دهیم.
بعضی از ما عادت به شنیدن صدای جلزولز روغن در ماهیتابه داریم و فکر میکنیم اگر این صدا نیاید مرغ یا ماهی ما بخوبی سرخ نشده است. در حالی که این صدا، صدای سوختن روغن است و تبدیل شدن آن به ماده سمی که برای بدن مضر است.
تمام پژوهشگران صنایع غذایی سرخ کردن با حرارت ملایم را به مردم توصیه میکنند و مردم را تشویق میکنند به آشپزی خود زمان بیشتری بدهند و در عوض میزان شعله گاز را پایین بیاورند.
انواع روغنهای خوراکی برای مصارف خانگی:
روغنها بر اساس نوع دانه و نحوهی تولید، طعم و مزهی متفاوتی دارند و میزان مواد مغذی که به بدن میرسانند متفاوت است.
پیشتر انواع روغن های خوراکی و نحوهی تولید آنها را در گذشته و حال بصورت کلی بررسی کردیم.در زیر به بررسی برخی از بهترین روغنهای گیاهی موجود در بازار میپردازیم.
روغن زیتون فرابکر: بهترین روغن گیاهی خالص
طعم و مزه: روغن زیتون فرابکر میتواند مزهی چمن تازه کوتاه شده، مزه آجیل و یا مزه خود میوه زیتون بدهد. گاهی برخی روغنهای فرابکر مزهتلخ یا تندی نیز دارند و همواره تازهترین و جسورترین مزهها را دارند.
مواد مغذی: علاوه بر چربیهای اشباع نشده، روغن زیتون فرابکر شامل آنتی اکسیدانها و پلی فنولها است. پلی فنولها ترکیبات گیاهی هستند که سبب بهبود هضم غذا و سلامت مغز میشوند و در برابر بیماریهای قلبی از بدن مراقبت میکنند.
پروفسور گای گراسبی (Guy Crosby) استاد تغذیه دانشگاه هاروارد معتقد است : روغن فرابکر زیتون تنها روغنی است که حاوی ترکیباتی بنام اولئوکانتال است، این ترکیب میتواند سلولهای سرطانی را از بین ببرد بدون اینکه به سلولهای سالم آسیب برساند.
در مطالعهای که در سال۲۰۱۴ روی ۷۰۰۰ زن و مرد انجام شد، محققان دریافتند، مصرف روزانه یک قاشق غذاخوری از آن تا میزان ۱۰ درصد بیماری های قلبی عروقی را کاهش میدهد.
نحوهی استفاده: روغن زیتون فرابکر که یکی از بهترین روغن های گیاهی است، گرانقیمت است ولی از نظر میزان فوایدی که به بدن میرساند بسیار با ارزش است. استفاده ازآن در سالاد بسیار رایج است. در کشورهای اروپایی بخصوص ایتالیا برای سرخ کردن مرغ و گوشت و سبزیجات عمدتاً از روغن زیتون استفاده میکنند.
روغن آووکادو
میوه آووکادو از جمله مواردی است که برای استخراج یکی از انواع روغن های خوراکی مورد استفاده قرار میگیرد
روغن آووکادو
طعم و مزه : یکی دیگر از بهترین روغن های گیاهی روغن آووکادو است. این روغن ازتحت فشار قراردادن میوهی آووکادو به دست میآید نه دانهی آن! طعمی ملایم و خوشبو دارد و سرشار از مواد مغذی است.
مواد مغذی : روغن آووکادو شامل میزان کمی چربی اشباع شده و میزان بالایی چربی اشباع نشده است که همین باعث میشود در دسته روغنهای خوب جا بگیرد. بر اساس تعدادی از نظرها شبیه روغن زیتون است. اکثر افرادی که روغن زیتون استفاده میکنند با روغن آووکادو نیز سازگاری بالایی دارند. اصولاً به عنوان طعمدهنده در کنار سایر روغنها استفاده میشود.
نحوهی استفاده : گیاه آووکادو برای اولین بار در آمریکای مرکزی وجود داشته است و کشت آن با اقلیم گرمسیری و معتدل در سرتاسر جهان گسترش یافته است. روغن گیاهی آووکادو گران قیمت است، به دلیل نفوذ بسیار زیاد پوست و جذب سریع آن، درمواد آرایشی از آن بیشتر استفاده میشود. در آشپزی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد ولی نقطه دود مناسبی دارد.
روغن گلرنگ و یکی دیگر از بهترین روغن های گیاهی:
طعم و مزه: روغن گلرنگ حاصل عصارهی تخم گیاه خارمانند گلرنگ است. این گیاه گلهای نارنجی روشن دارد و هزاران سال است به عنوان رنگ و جایگزین زعفران استفاده میشود. روغن آن نیز هم رنگ گلبرگهای آن به رنگ نارنجی کم رنگ است. نوع فرابکر آن که به روش پرس سرد تولید میشود دارای طعمی ملایم و خوشبو است و نوع تصفیه شده آن کمرنگ و بیبو است.
مواد مغذی : روغن گلرنگ دارای مقدار زیاد لینولئیک اسید است. لینولئیک اسید، یک اسید چرب اساسی امگا ۶ است که شامل ۹ درصد چربی اشباع و ۱۲ درصد اسید چرب غیر اشباع است.
انجمن قلب آمریکا پخت و پز با روغن گلرنگ و زیتون را برای کاهش خطر بیماریهای قلبی و سلامت کلسترول خون به شدت توصیه میکند.
نحوهی استفاده : این روغن بسیار جدید است، طعم و بوی مخصوص خود را دارد. برای سرخ کردن و پخت و پز میتوانید از آن استفاده کنید.
روغن کلزا
طعم و مزه: از دیگر انواع روغن های خوراکی و همچنین بهترین روغن های گیاهی ، روغن فرابکر کلزا است که به روش مکانیکی پرس سرد از عصارهی دانههای گل کلزا تولید میشود. شاید شما هم مزارع زرد رنگ و زیبای گلهای کلزا رو هنگام عبور از جادههای شمالی کشور دیده باشید. روغن گیاهی کلزا طعم و بافتی دلپذیر دارد و رنگش به نسبت سایر روغنها زردتر است، البته فقط نوع تولید شده به روش پرس سرد آن.
- اگر به روش پرس سرد تولید شود بطور کلی یک روغن سالم نامیده میشود زیرا دارای مقدار بسیار کمی چربی اشباع است و مانند روغن زیتون شامل چربی اشباع نشده است و حاوی امگا ۳ و مقادیر قابل توجهی فیتواسترول ها است.
- فیتواسترول ها موادی هستند که بطور طبیعی در گیاهان وجود دارند و مانع جذب کلسترول بد خون میشوند.
- روغن کلزا تولید شده به روش پرس سرد به مراتب نسبت به نوع تصفیه یا فراوری شدهی آن کمتر تولید میشود، گرانتر است و پیدا کردن آن سختتر. نقطه دود نسبتاً بالایی دارد و از آن برای گریل کردن، سرخ کردن و انواع پخت و پز میتوان استفاده کرد.
روغن آفتابگردان یکی از بهترین روغن های گیاهی
طعم و مزه : روغن آفتابگردان فرابکر از فشرده شدن دانههای تخم آفتابگردان بصورت مکانیکی حاصل میشود. طعم و بویی که هنگام خوردن این روغن به شما دست میدهد همانند مزهی شکستن تخمههای آفتابگردان زیر دهان است.
- سرشار از ویتامین K است. یک قاشق غذاخوری از این روغن شامل ۲۸% از مواد مغذی است که هر فرد در طول یک روز نیاز دارد.
- خواص ضد پیری دارد. باعث تقویت سلامت پوست میشود و در بازسازی سلولهای آسیب دیده به پوست کمک میکند. ویتامین E موجود در آفتابگردان مناسب پوستهای حساس بوده و کمک به حفظ رطوبت پوست میکند.
- در ساخت کرمهای ضد آفتاب نیز استفاده میکنند.
- این روغن به حفاظت از پوست در برار آسیبهای ناشی از آفتاب کمک میکند و نیز انرژی مورد نیاز را از طیف UV جذب میکند و مانع جلوگیری از لکهای تیره روی پوست میشود.
- برای پخت و پز و سرخ کردن با حرارت ملایم مورد استفاده قرار میگیرد. علاوه بر موارد پخت و پز به دلیل خاصیت فراوانی که برای پوست و مو دارد، خیلی از خانمها آن را بطور خام بعنوان نرمکننده و براق کننده مو و نیز شادابی پوست استفاده میکنند.
بهترین روغن های گیاهی: روغن کنجد
طعم و مزه: روغن کنجد فرابکر که به روش پرس سرد تولید میشود از انواع بهترین روغن های گیاهی به حساب میآید که رنگ زرد طلایی دارد. این روغن عصارهی دانهی گلهای زیبای کنجد است. دانههای کنجد بخاطر روغن قابل استخراجی که دارند جزو قدیمیترین گیاهان روغنی شناخته میشوند که از ابتدا در کشورهای آسیایی کشت میشدند.
- مواد مغذی : روغن کنجد سرشار از انواع ویتامینها مانند ویتامین B6، E ، اسیدهای چرب ضروری، روی، مس، کلسیم و آهن است که سبب افزایش تقویت سیستم ایمنی بدن میشود.مصرف روغن گیاهی فرابکر کنجد یا همان پرس سرد به افراد مسن بهشدت توصیه میشود. دیابت در افراد مسن رایج است و روغن کنجد، این داروی طلایی رنگ طبیعی در درمان دیابت بسیار موثر است بشرطی که بطور منظم استفاده شود.
- همچنین مصرف این روغن به تنظیم فشار خون در افراد سالخورده بسیار کمک میکند.
- برخی کشورهای آسیای مانند چین روغن کنجد را بصورت خام در مرحلهی آخر پخت غذا روی آن میریزند و به این دلیل که روغن به روش پرس سرد تولید شده است، عطر و طعم دانههای کنجد را به غذا انتقال میدهد.از این روغن در تهیه انواع خورشتها نیز استفاده میشود و حتی برای سرخ کردن با حرارت ملایم و تفت دادن پیاز، بادمجان و …. نیز کاربرد دارد.
در بین انواع روغنهای خوراکی روغن تصفیه بهتر است یا روغن فرابکر(پرس سرد)؟
آیا تابحال اسم روغن فرابکر یا پرس سرد به گوشتان خورده است؟
آیا میدانید روغنی که به روش پرس سرد تولید میشود چه مزیتهایی نسبت به روغن تصفیه دارد!
اکثر روغنهای موجود در بازار تصفیه هستند و بسیاری از مردم فرق این دو نوع روغن را نمیدانند
چرا روغن فرابکر قیمت بسیار بالاتری نسبت به روغن تصفیه دارد؟
روغن فرابکر و بهترین روغنهای گیاهی
روغن فرابکر یا روغن تولید شده به روش پرس سرد که از بهترین روغن های گیاهی هستند در واقع عصارهی دانه گیاه یا میوهای است که از آن روغنگیری شده است.
این روش بسیار شبیه روشی است که برای گرفتن آب میوه از میوهها استفاده میشود. روغن حاصل از این روش بدون هرگونه افزودنی است.
همانطور که از اسم آن مشخص است، روغن پرس سرد در اثر پرس میوهها یا دانهها بدون هیچگونه حرارتی استخراج میشود. این پرس در گذشته بصورت طبیعی صورت میگرفت و در اثر ساییده شدن هاونهای سنگی که به کمک چارپایان حمل میشد،روغنگیری انجام میشد.
استخراج انواع روغن های خوراکی گیاهی
امروزه مدرنتر شده و با استفاده از ابزار مکانیکی و الکترونیکی این فرایند صورت میگیرد. انواع مدل دستگاههای تولید روغن پرس سرد در بازار موجود است.
شرکت کشت و صنعت ابکار گلستان با برند ورژن جزو نخستین تولیدکنندگان روغن به روش پرس سرد در مقیاس صنعتی در ایران است.
روغن تصفیه
از طرف دیگر روغنهای تصفیه شده از بذرهای گیاهانی مانند سویا و ذرت استخراج میشوند که بطور متداول امکان استخراج آنها بصورت پرس سرد صورت نمیگیرد. تنها راه استخراج این دانهها پالایش و تصفیه شیمیایی آنها با استفاده از گرماست.
تا اوایل دهه ۱۹۵۰ امکان روغنگیری از این دانهها به دلیل نبود تکنیکهای تصفیه میسر نبود.در این روش دانه ها ابتدا خشک میشوند، سپس آسیاب میشوند، با هگزان مخلوط میشوند تا بیشترین میزان روغن آنها گرفته شود. سپس وارد مرحله تصفیه میشوند.
اگرچه روغن گیاهی تصفیه از نظر میزان اسیدهای چرب خوب هستند ، اما روغن تصفیه شده بدون بو ، بی رنگ و بی مزه است و هیچ ماده مفیدی مانند پلی فنول ها ندارد و فقط به صورت فله قابل فروش است.
روغنهایی که به روش شیمیایی استخراج میشوند حتما باید روی آنها عمل تصفیه صورت بگیرد. در واقع تنها با تصفیه این نوع روغنهاست که ناخالصیهایی که هنگام استخراج به آنها اضافه شده از آنها جدا میشود. این روغنها نمیتوانند جزء بهترین روغن های گیاهی به شمار روند.
این فرایند تولید اکثر مواد مغذی دانهی گیاه یا میوه را از بین میبرد و مولکولهای روغنی را به روشی نامطلوب تغییر داده و ناسالم میکند. به همین دلیل است که شما دیگر هیچ بویی از روغن تصفیه حس نمیکنید و به شدت بیرنگ است. اما به دلیل تصفیهای که روی آن انجام شده طول عمر بیشتری دارد.گرچه روغن تصفیه تا حدی اسیدهای چرب مفید دارد ولی هیچ ماده مفیدی مانند پلیفنولها (پلی فنول یک ترکیب گیاهی است که میتواند مانند یک آنتی اکسیدان عمل کند) ندارد
هنگامی که از یک محصول غذایی طبیعی استفاده میکنید و آن را در معرض چندین فرایند شیمیایی قرار میدهید ، چگونه می تواند طبیعی و سالم باشد؟
مطالعات متعدد در جهان ، مصرف روغنهای تصفیه شده را به بسیاری از بیماریهای مزمن مانند التهابات بدن، افزایش تری گلیسیرید خون و انواع سرطانها مرتبط میداند.
تفاوت روغن فرابکر و تصفیه
روغنهای فرابکر همیشه گرانتر از روغنهای تصفیه هستند ولی علت آن چیست؟ در فرایند روغنکشی تصفیه بدلیل استفاده از مواد شیمیایی حجم بیشتری روغن از دانهی گیاه استخراج میشود. ولی درصد این میزان روغن بدلیل طبیعی بودن استخراج در فرایند پرس سرد همیشه کمتر است. برای مثال برای تهیه ا لیتر روغن گیاهی تصفیه از یک دانه میوه به میزان کمتری از آن دانه در مقایسه با تهیه همان ا لیتر روغن فرابکر از آن دانه است. همین باعث میشود روغن فرابکر روغن خاصتری باشد و به قیمت بالاتری تولید و عرضه شود.
بهترین روغن های گیاهی مثل روغنهای فرابکر سرشار از ویتامین E هستند. این ویتامین به بهبود التهاب در بدن کمک میکند در حالی که برعکس روغنهای تصفیه سبب تشدید التهاب بدن شده و موجب افزایش فشار خون میشوند.
بهترین روغن های گیاهی را بصور خام نیز میتوان استفاده کرد. خیلی افراد روغنهای فرابکر را علاوه بر آشپزی برای پوست و موی خود نیز استفاده میکنند. مواد اولیهی بسیاری از سرمها و کرمهای مو روغنهایی مانند نارگیل، آفتابگردان،زیتون و کنجد هستند. ولی روغنهای تصفیه بدلیل مواد شیمیایی که برای تولید آنها بکاربرده شده باعث تحریک پوست و مو میشوند و حتی ممکن است سبب واکنشهای آلرژیک شوند.
روغنهای تصفیه از نظر بو،رنگ و طعم خنثی هستند بهمین دلیل متاسفانه امکان تقلب در کل دنیا در آنها بسیار زیاد است. براحتی میتوان روغنهایی بدون بو مانند پالم و روغن پنبه را با آنها مخلوط کرد و یا از دانههایی با کیفیت پایین استفاده کرد چراکه طعم و بوی دانه در محصول نهایی روغن به هیچوجه حس نمیشود. ولی کیفیت روغنهای فرابکر را کیفیت میوهای که از آن روغنکشی شده است تعیین میکند. هرچه مرغوب تر و خوش عطر تر، روغن خوش رنگ و بو تر.
طعم و مزه روغن:
روغن های خوراکی تولید شده به روش پرس سرد بهترین روغن های گیاهی هستند و میتوانند مزهی میوهای یا کم و بیش تند و تلخ داشته باشند. هر روغن گیاهی طعم متفاوت به خود دارد و مزه کردن یکی از عوامل تعیین کننده برای درک تفاوت روغنها و شناخت کیفیت آنها است.
تیم ورژن با استفاده از نیروی متخصص همواره در طول بازههای زمانی مختلف تولید، روغنهای خود را تست میکند تا در طی زمان از کیفیت مداوم مزهها اطمینان حاصل کند.
شما نیز میتوانید یک متخصص شوید. تنها با انجام چند مرحله آزمایش بویایی و چشایی میتوانید از کیفیت روغن مصرفی در خانه خود اطمینان حاصل کنید.
آزمایش خانگی تشخیص روغن با کیفیت
در یک لیوان کوچک مقداری روغن بریزید، انتهای لیوان را با کف دست خود بپوشانید و آن را به آرامی بچرخانید. بگذارید دست شما لیوان را گرم کند، روغن گرم شده تمام عطرهای خود را آزاد میکند. سپس لیوان را نزدیک بینی خود بیاورید و روغن درون آن را بو کنید، یک استنشاق کوتاه و عمیق. اگر روغن با کیفیت باشد، شما خواهید توانست بوی عطر برگ یا علف های بریده شده و یا میوههای همان طعم روغن زیتون، کنجد، آفتابگردان و … را حس کنید.
حالا یک جرعه کوچک روغن بنوشید و آن را بین لب پایین و دندانهایتان محکم بسته نگه دارید. در همان زمان، هوا را از طریق دهان خود ، از طریق شکافهای بین دندانهای خود، به آرامی در ابتدا، و سپس با شدت بیشتری بکشید. در این روش روغن با حس چشایی شما در تماس خواهد بود، سپس میتوانید اولین بوی عطر و طعم روغن باکیفیت را درک کنید.
حالا می توانید از بینی خود نفس بکشید. به محض این که بوی ذرات روغن به بینی شما برخورد میکنند ، احساسات واضح تر و مشخصتری از بو و طعم را تجربه خواهید کرد.
نحوه نگهداری انواع روغن های خوراکی
روغنهای خوراکی در معرض برخی فرآیندها دچار اکسیداسیون طبیعی میشود که با قرار گرفتن در معرض نور، گرما و هوا میتواند سرعت بیشتری بگیرد. برای حفظ سلامتی روغن، یادگیری برخی از روشهای محافظت و نگهداری روغن مهم است.
نور
روغن خوراکی خود را برای استفادهی طولانی مدت به دور از نور مستقیم خورشید یا لامپهای روشن نگه دارید. نور به صورت مستقیم یا حتی غیر مستقیم میتواند به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی روغن آسیب وارد کند. بهترین محل برای نگهداری روغن، یکی از کابینتهای آشپزخانه است که بصورت مکرر در روز باز نمیشود و یک مکان نسبتا تاریک و ترجیحاً خنک برای نگهداری روغن است.
هوا
حتماً درپوش روغن خود را پس از هر بار استفاده محکم ببندید. این کار از تماس اکسیژن با روغن جلوگیری میکند و روند اکسیداسیون روغن را کند میکند.
اگر روغن را پس از خرید به ظرف جدیدی منتقل میکنید، دقت کنید که در هنگام انتقال از روغن قبلی در ظرف باقی نمانده باشد. زیرا روغن قبلی که حتما مانده و قدیمی شده تا حدی اکسید شده و اندکی از آن میتواند اکسیداسیون روغن جدید را تسریع ببخشد.
گرما
شاید شما هم تودههای ابر مانند را روی روغن خود مشاهده کرده باشید، این تودهها به این معنی است که روغن در دمای پایین نگهداری میشود. نگران نباشید این تودهها تاثیری در سلامت روغن ندارند و به محض بازگشت روغن به محیط گرم، دوباره به حالت مایع برمیگردند. از طرفی حرارت زیاد بر کیفیت روغن تاثیر بد میگذارد به همین دلیل همواره متخصصان سلامتی تاکید میکنند از مصرف مجدد روغن حرارت دیده پرهیز کنید. بهترین دما برای نگهداری روغن بین ۵۳ تا ۷۷ درجه فارنهایت میباشد.
تاریخ انقضا روغن
آیا شما هم هنگام خرید مواد غذایی تاریخ انقضا آن را چک میکنید؟
تمام مواد غذایی با یک تاریخ برای بهترین زمان استفاده یا آخرین زمان استفاده بر روی برچسب آن مشخص میشوند.
در مواد غذایی که جمله “بهتر است قبل از تاریخ مشخص استفاده شود” نوشته میشود به این معنی است که تاریخ روی بسته بندی، تاریخ حداقل دوام است. و تا تاریخ ذکر شده شرکت سازنده تضمین میکند در صورت نگهداری مناسب، محصول کیفیت مطلوب خود را حفظ کند.
و در برخی مواد غذایی جمله ” قبل از تاریخ مشخص استفاده شود” نوشته میشود که نشاندهندهی آخرین مهلت استفاده است و بعد از آن تاریخ استفادهی محصول یک خطر برای سلامتی محسوب میشود و محصول از نظر میکروبیولوژیکی از بین میرود.
تیم تولید کننده روغنهای فرابکر ورژن تاریخ حداقل دوام روغنهای خود را ۲۴ ماه میداند اما آن را ۱۲ماه بر روی بستهبندی های خود ذکر میکند نه به این دلیل که محصولات آن از ماندگاری کوتاهتری برخوردار هستند ، بلکه به این دلیل است که می خواهد محصولی را به همان اندازه تازه ارائه دهد که مشتریان عطر و بوی میوه را احساس کنند.
نقطهی دود در انواع روغن های خوراکی چه اهمیتی دارد؟
دانستن تفاوت بین روغنهای خوراکی و نقاط دود آنها اهمیت بسیاری در یک پخت و پز سالم دارد. هر روغن گیاهی دارای یک نقطه دود متفاوت است و بسته به اینکه روغن تصفیه شده باشد یا خیر، درصد چربی اشباع شده در مقابل چربی اشباع نشدهی روغن و عوامل دیگر متفاوت است.
نقطه دود چیست؟
نقطه دود روغن گیاهی دمایی است که در آن روغن شروع به دود کردن میکند و اصطلاحاً میگویند روغن میسوزد.
هنگامی که روغنها تجزیه شوند، مواد شیمیایی آزاد میکنند که طعم سوخته یا تلخی نامطلوب به غذا میدهد ، و همچنین رادیکالهای آزاد آنها که میتوانند به بدن آسیب برساند و سرطانزا هستند.
نحوه انتخاب روغن مناسب پخت و پز
قبل از استفاده از هر نوع روغن خوراکی اطمینان حاصل کنید که نقطه دود آن میتواند برای روش پخت و پز مورد نظر شما مناسب باشد.
روغنها محصولی از فرآیند استخراج و فشار دادن هستند. روغن از دانهها و آجیلها مانند آفتابگردان ، بادام ، گردو ، زیتون ، آووکادو ، نارگیل و … حاصل میشوند. هر نوع روغن ترکیب شیمیایی خاص خود را دارد ، به این معنی که برخی روغن ها برای سالادها مناسب تر هستند ، برخی برای سرخ کردن، در حالی که برخی دیگر به شما در رسیدن به آن طعم دلخواه غذا کمک میکنند. یکی از مهمترین عواملی که هنگام انتخاب روغن پخت و پز خود باید در نظر بگیرید نقطه دود آن است.
وقتی برای خرید روغن وارد سوپر مارکت میشوید، گزینههای روغن بسیار زیاد به نظر میرسند. شما با توجه به کاربرد و غذایی که میخواهید تهیه کنید ممکن است برخی از گزینه ها حتی نامناسب باشند. گذشته از بررسی نقطه دود ، ویژگیهای دیگری را نیز برای خرید روغن پخت و پز باید در نظر بگیریم از جمله، روش تولید روغن: به روش تصفیه یا پرس سرد، نوع و میزان اسیدهای چرب موجود در روغن، طعم و مزهی روغن: خنثی یا معطر.
روغن تصفیه شده بخریم یا فرابکر؟
در انواع روغن های خوراکی پس از استخراج، روغن میتواند بلافاصله تصفیه شده و فرآوری شود. محصول حاصل از تصفیه، روغنی با طعم خنثی است که در حین فرآیند تصفیه مواد مغذی و معدنی مفید خود را از دست دادهاست اما نقطه دود بالاتری دارد و برای استفاده در دستگاههای سرخ کن که در آن روغن حرارت بالایی میبیند مناسب تر است.
گرچه متخصصان تغذیه به شدت توصیه میکنند از مصرف خوراکیها که با حرارت بسیار بالا سرخ میشوند مانند انواع سیب زمینی و پیراشکی که در اغذیه فروشیها فراوان است خودداری کنید. یادگیری فرهنگ صحیح آشپزی کاملاً به فرهنگ تغذیه سالم مرتبط است و یک زندگی سالم و طولانی امکان پذیر نیست مگر با استفاده از مواد خوراکی با کیفیت و انتخاب روش مناسب آشپزی.
روغن تصفیه نشده روغنی است که پس از استخراج بصورت طبیعی باقی میماند، هیچگونه عمل تصفیه روی آن انجام نمیگیرد و در انواع روغن بکر یا فرابکر به بازار ارائه میشود. این روغن به روش پرس سرد تولید شده و تمام مواد مغذی دانههای خود را در طول فرایند تولید حفظ میکند. روغنهای تصفیه نشده نسبت به روغنهای تصفیه شده نقطه دود پایینتری دارند و برای حرارتهای بالا در دستگاههای سرخ کن خانگی و صنعتی مناسب نمیباشند. ولی در پخت و پزهای خانگی و سرخ کردن با حرارت ملایم بسیار ایده آل هستند و توسط متخصصان تغذیه و سلامت به شدت توصیه میشوند.
در بین انواع روغن های خوراکی، روغن تراریخته چیست؟
اصطلاح GMO یا ارگانیسم اصلاح شده ژنتیکی، هرگونه ارگانیسم ( از گیاهان گرفته تا حیوانات و موجودات میکروسکوپی ) است که ماده ژنتیکی آن با استفاده از علم مهندسی ژنتیک تغییر یافته است.این تغییر ساخته و پرداخته علم انسان است و بهخودی خود در طبیعت اتفاق نمیافتد. ژنهای این ارگانیسمها اصطلاحاً اصلاح ژنتیکی شده و ژنهای جدیدی بوجود آمدند.
محصولات تراریخته بخوریم یا نخوریم؟
استفاده یا عدم استفاده از انواع روغن های خوراکی تراریخته موضوع بحث برانگیز بسیار از مجلات سلامتی روز دنیا است.
محصولات تراریخته از سال ۱۹۹۴ وارد بازار جهانی شدند و همواره مخالفان و موافقان خود را داشتند و دارند. از یک طرف موافقان این محصولات به افزایش تولید و تنوع محصولات غذایی و کاهش هزینه تولید و تخریب محیط زیست اشاره میکنند و از بین رفتن فقر و گرسنگی در جهان. و از طرف دیگر مخالفان به کیفیت پایین این محصولات و عدم شناخت کافی از تاثیراتی که در طولانی مدت بر بدن انسان میگذارد و احتمال ابتلا به بیماریها در پی استفاده از محصولات تراریخته.
حال چه کنیم؟ تراریخته بد است یا خوب؟ استفاده کنیم یا نه؟
امروزه با گسترش بیماریها بخصوص انواع سرطان مردم به استفاده بیشتر از محصولات ارگانیک و مصرف روغن های گیاهی روی آوردهاند، آنها به این باور رسیدند که شاید تغذیه سالم یکی از علل طول عمر زیاد در گذشته باشد. دستکاریهای ژنتیکی در این نوع تفکر جایی ندارد و کاملاً در تضاد است.اکثر خانوادهها سعی میکنند از محصولات خانگی خود هرچند کم استفاده کنند.
واقعیت این است که نتایج احتمالی و آثار مخرب مصرف محصولات تراریخته هنوز بطور کامل مشخص نیست. اغلب تحقیقات درباره محصولاتِ تراریخته روی سلول یا حیوانات آزمایشگاهی انجام گرفته است و بررسی عوارض مصرف در انسان بسیار محدود یا مشکل است زیرا نیازمند گذشت زمان است. عوارض مصرف این محصولات در بدن انسان فقط پس از سالها بروز میکند و قابل تشخیص است.
شرکت کشت و صنعت ابکار گلستان از همان ابتدای تاسیس با آگاهی از احتمال خطری که محصولات تراریخته برای سلامتی انسان ایجاد میکنند، استفاده از دانههای تراریخته را در مجموعه خود منع کرده و با نظارت دقیق بر کشت دانههای داخلی و بهرهبرداری آنها خیال مشتریان خود را از سلامت محصولات روغن ورژن آسوده و بهترین روغن های گیاهی را تولید میکند.
اولویت اول برای مجموعه ورژن حفظ سلامتی افراد جامعه است و این امر مسیر نمیشود بجز با تجربه، بینش و خرد در تولید.
این شرکت جزو اولین تولید کنندگان روغنهای فرابکر در مقیاس صنعتی است و سالها تجربه مدیران این شرکت در صنعت روغنهای خوراکی کمک بسزایی به تولید محصولات با کیفیت ایرانی در این مجموعه کرده است.
امید است با اشاعهی هرچه بیشتر فرهنگ سلامت ، تغذیه سالم و فرهنگ صحیح آشپزی شاهد کاهش آمار مرگ و میر ناشی از بیماریها باشیم.